Nói về cây lan này, mình gặp nó vào năm 2013 tại những khu rừng gần với thác Dray Sáp và thác Gia Long, trên những ngọn cây cao. Nhưng nó chỉ là lần gặp đầu tiên thôi. 

Ở Buôn Ma Thuột, có lẽ trước kia có rất nhiều rừng, có rất nhiều cây cổ thụ, và dĩ nhiên là có lẽ đã có rất nhiều hoa lan mọc trên những cây cổ thụ trong thành phố ấy. Nhưng bây giờ, theo thời gian, theo sự phát triển đô thị, những cây cổ thụ càng ngày càng ít đi trong thành phố, hệ quả là những cây hoa lan mọc trên cây giữa thành phố này càng ngày càng hiếm. 

Loài Dendrobium lagarum, không phải là một loài lan cây đẹp, cũng không phải là 1 loài lan hoa to đẹp nổi bật, có lẽ do chính lý do này, cộng thêm sự lựa chọn nơi mọc một cách ngẫu nhiên, nó tồn tại mạnh mẽ và phát triển mạnh vì những điều kiện không ai thèm ngó tới ấy. 

Mình tình cờ phát hiện ra quần thể này trong những lần đi dạo trong khuôn viên của Dinh Bảo Đại, tình cờ thấy chúng mọc rất nhiều trên cành của những cây Sao cổ thụ, và nhiều nhất là trên cành của 2 cây Long não cổ thụ nhất khuôn viên này, rất nhiều, rất nhiều.

Ở nhà mình cũng có một vài cây, và mình đã chụp hoa nó ở nhà, vậy nên mình cũng quên đi, không chụp hình hoa đám cây lan đặc biệt trên 2 cây Long não kia, phần nữa cũng vì cái đặc tính nở hoa theo thời tiết, không theo mùa cố định của nó. Để bây giờ, mình có lẽ tiếc ngẩn ngơ vì chưa có hình chụp hoa của chúng.

Chuyện là thế này, 2 cây Long não đã chết 1 cây, trơ ra những cành xương xẩu bám trên ấy là thảm Dương xỉ thân bò và những bụi Dendrobium lagarum, điều mà mình vô tình không nghĩ đến là cái cây chết ấy sẽ bị dọn đi quá nhanh. Hôm nay, buổi chiều đi ngang qua, thấy nhân viên môi trường đã dọn sạch sẽ cành nhánh của cây chết, giật mình nhớ ra đám lan trên cây ấy, chạy vội vào, thì chỉ bới lượm được 1 số, số nhiều còn lại có lẽ đã bị xe chở đi đổ hết, mới thấy xót xa cho những bụi lan còn lại ít ỏi của Trung tâm Buôn Ma Thuột.

Một số người cũng đi qua, nhặt lên vài bụi về trồng, mình thì cố gắng lượm hết, gửi phần lớn cho Khu Bảo tồn lan rừng Troh Bư, phần mình cũng mang về vài bụi, coi như kỷ niệm còn lại của cây Long não đã chết.

Còn may, vẫn còn một cây Long não lớn nữa, mang trên mình rất nhiều Dendrobium lagarum, và những cây Sao lớn trong khuôn viên của Dinh Bảo Đại, có lẽ cũng còn nhiều lắm. Nhưng vẫn thấy tiếc cho hàng nghìn bụi lan bé nhỏ đã phải rời xa nơi mình sống, và đáng buồn là có lẽ phần lớn nó sẽ chết ở một nơi đổ rác nào đó. Bởi với một vài người, có lẽ nó quý, nhưng với đa số người thì đám lan ấy cũng như một vài cây cỏ mà thôi... Và Trung tâm Buôn Ma Thuột, vốn dĩ đã ít hoa lan hoang dại, nay càng ít hơn nữa...

Theo: Nguyễn Văn Cảnh