Agrostophyllum Blume 1825

Agrostophyllum là một chi lan gồm khoảng 130 loài, chủ yếu sống bám trên cây hoặc trên đá ở các vùng từ Seychelles đến tận đảo Samoa. Nơi tập trung nhiều loài nhất là New Guinea, nơi có khí hậu mát mẻ, ẩm quanh năm.

Đặc điểm nhận biết: Thân cây mọc thành bụi, có thể thẳng đứng hoặc rủ xuống, thân dẹt như lưỡi dao. Trên thân có nhiều đốt nhỏ, mang lá mảnh, dài và mỏng mọc thành hai hàng đều nhau. Bao quanh gốc lá là lớp vỏ bọc mỏng màu nâu hoặc đen, xếp chồng như vảy cá. Hoa mọc thành chùm tròn hoặc chùm tán ở ngọn, thường có nhiều hoa nhỏ li ti. Hoa thường quay ngược xuống, giống nhiều loại lan rừng khác. Cánh hoa và cánh đài gần giống nhau, mọc tách rời, xếp cân đối. Môi hoa có thể là một khối hoặc chia ba thùy, giống như túi nhỏ xinh, được hai cánh hoa bên nâng đỡ. Phấn hoa gồm 8 khối nhỏ, gắn vào một điểm dính chung trên phần trụ hoa. Cây thích ánh sáng vừa, ẩm mát và không khí thoáng - khá giống cách trồng lan Dendrobium.

👉 Dù có nhiều loài, nhưng Agrostophyllum vẫn còn ít phổ biến trong thú chơi lan. Tuy nhiên, với dáng cây lạ mắt và những chùm hoa nhỏ độc đáo, đây là một chi lan đáng để người yêu lan khám phá và sưu tầm.

(Nguồn: orchidspecies.com)

Arundina Blume 1825

Chi Arundina còn được gọi là lan trúc vì thân cây có hình dáng giống như cây trúc nhỏ – thẳng đứng, chia đốt rõ ràng, lá mọc dọc hai bên thân. Đây là một chi lan nhỏ, chỉ gồm khoảng 1 đến vài loài, nổi bật nhất là Arundina graminifolia – loài phổ biến và dễ gặp nhất ở Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Đặc điểm nhận dạng

• Thân cây: Cao, thẳng đứng, hình trụ, chia thành nhiều đốt như cây trúc, có thể cao đến hơn 1 mét nếu trồng tốt.

• Lá: Mọc dọc theo thân, dài, hẹp, nhọn như lá cỏ, màu xanh nhạt đến xanh đậm tùy điều kiện trồng.

• Rễ: Làm nhiệm vụ hút nước và bám vào đất hoặc giá thể (nếu trồng chậu).

• Hoa mọc ở ngọn thân, thường có 1–2 hoa nở cùng lúc, nhưng cây có thể liên tục cho hoa nếu khỏe mạnh.

• Lan Arundina là lan đất (địa lan), thích nghi tốt với điều kiện ẩm và có ánh sáng.

👉 Arundina là một trong số ít lan có thể trồng giống như cây cảnh thường, không cần giàn treo hay chăm sóc đặc biệt như nhiều loài lan rừng khác. Đây là loại lan nở hoa quanh năm, đặc biệt rộ vào mùa nắng.

Bulbophyllum Thouars 1822

Đây là chi lan lớn nhất trong họ nhà lan, với hơn 1.500 loài được ghi nhận. Chúng có mặt khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới như châu Á, châu Phi và châu Mỹ. Mỗi loài lại mang một kiểu dáng hoa độc đáo riêng, rất phong phú và hấp dẫn.

Điểm đặc biệt ở hoa: Cánh môi (môi hoa) được nối với phần trụ hoa bằng một khớp linh hoạt, giống như bản lề. Nhờ đó, môi hoa có thể rung rinh, đung đưa theo gió – trông như đang nhảy múa. Chuyển động này giúp thu hút côn trùng đến thụ phấn. Cánh hoa thường nhỏ hơn so với lá đài lưng, tạo nên hình dáng hoa độc đáo, lạ mắt.

Trụ nhị ngắn, có thể có hai "sừng nhỏ" nhô lên ở đầu. Gốc trụ kéo dài thành một phần giống như chân cong, mang bốn khối phấn nhỏ xếp cạnh nhau. Là lan có giả hành (thân phình to), mọc kiểu đối hướng – nghĩa là các giả hành mọc kế tiếp nhau theo đường ngang. Mỗi giả hành thường có 1 đến 2 lá, có loài mọc sát nhau, có loài lại cách nhau một đoạn.

👉 Với vẻ ngoài duyên dáng và cơ chế “nhảy múa” đặc biệt của cánh môi, chi lan này không chỉ là một kỳ quan của thiên nhiên, mà còn là niềm yêu thích của rất nhiều người mê lan trên khắp thế giới.

(Nguồn: orchidspecies.com)

Chamaeanthus Schltr. 1905

Chamaeanthus là một chi lan rất nhỏ, thuộc họ nhà lan, hiện có khoảng 2 - 3 loài được công nhận. Những loài này phân bố chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á. Đây là loại lan phụ sinh, tức là sống bám vào thân cây trong rừng ẩm ướt, không sống dưới đất. Chúng thường mọc ở độ cao dưới 900 mét, trong các khu rừng có khí hậu ấm và ẩm.

Chamaeanthus có thân rất nhỏ, chỉ dài vài centimet, một số loài trông giống bụi nhỏ, nhưng vẫn thuộc loại lan sống bám. Trên mỗi thân có khoảng 4 - 10 chiếc lá, dày, mọng nước, dài khoảng 7 cm, phần gốc lá ôm sát vào thân cây. Hoa nhỏ nhưng nhiều, mọc từ bên thân, trên một cuống hoa đơn giản. Mỗi cụm hoa có thể có tới 20 bông hoa nhỏ màu xanh ngả vàng. Tuy có nhiều nụ, nhưng thường chỉ vài hoa nở cùng lúc, tạo cảm giác nhẹ nhàng và tinh tế.

👉 Với kích thước nhỏ gọn, hình dáng đáng yêu và thích hợp cho không gian hẹp, Chamaeanthus là một lựa chọn thú vị cho người yêu lan, nhất là những ai thích trồng lan mini sống trên thân cây hoặc trong chậu nhỏ treo cao.

(Nguồn: Internet)

Christensonia Haager 1993

Chi lan này chỉ có 1 loài duy nhất đặc hữu của Việt Nam là Christensonia vietnamica, được công bố trên thế giới vào năm 1993 bởi tiến sĩ Haager (Viện hàn lâm khoa học Tiệp Khắc) và được đặt tên cho tiến sĩ Eric A. Christenson, một chuyên gia lan nổi tiếng về tông Aeridinae, nên có tên khoa học là Christensionia vietnamica.

Đây là giống lan đặc hữu của Việt Nam. Trong tự nhiên, mọc dọc theo suối Ea Dong tỉnh Khánh Hòa và các khe suối ở đèo Mang Yang tỉnh Gia Lai. Hoa lớn, phát hoa mang 4 hoa màu xanh lá cây sáng, môi có họng cùng màu cánh hoa, bờ môi có màu trắng. Hoa nở vào khoảng tháng 6-7, hoa lâu tàn.

Theo một số nhà sưu tập lan rừng thì hiện nay có 2 dạng cây: Cây lá ngắn và cây lá dài, đều cho hoa giống nhau. Tên Việt của Christensionia vietnamica, hiện có 2 tên: Uyên Ương và Cù Lao Minh. Ở miền Nam một số người cũng gọi cây Vanda pumila là Uyên Ương. Theo một số tài liệu, cây này đã được các nhà chuyên môn về lan Việt Nam phát hiện 1984 và lần đầu tiên chỉ ra 2 hoa nên được đặt tên là Uyên Ương. (Do ông Nguyễn Thiện Tịch đặt trong Nguyệt San Hoa Cảnh 2/98.) Sau đó vào năm 1990, là một trong những cây đoạt giải nhất trong hội thi lan rừng. (Cây của ông Nguyễn Văn Dễ có biệt hiệu là Cù Lao Minh).

(Nguồn: hoalanvietnam.org)

Cleisostoma Blume 1825

Cleisostoma là một chi lan có hoa nhỏ xinh, thuộc nhóm lan lớn trong phân nhóm của mình. Có khoảng 88 loài được biết đến, phân bố rộng ở các nước nhiệt đới châu Á, từ Ấn Độ, Đông Nam Á, Philippines cho đến phía Bắc nước Úc. Là loài sống bám trên cây trong rừng (gọi là lan phụ sinh). Cây nhỏ đến trung bình, thân ngắn, lá mọng nước, có thể dẹt hoặc tròn. Cụm hoa mọc lên từ thân, có thể ngắn hoặc dài, thẳng đứng hoặc buông rủ, và thường có nhiều hoa nhỏ li ti rất xinh.

Đặc điểm hoa: Mỗi bông hoa có môi hoa chia thành 3 thùy, và phía sau có một phần nhô ra giống cái cựa (spur). Lối vào của cựa hoa gần như bị che kín bởi các gờ nhỏ (gọi là calli) – giống như một cái “bẫy tự nhiên” thu hút và giữ côn trùng đến thụ phấn. Trụ nhị của hoa khá ngắn, có phần chân nhỏ và mang 4 khối phấn, xếp thành 2 cặp tròn.

Chi Cleisostoma được nhà thực vật học C. L. Blume mô tả từ năm 1825. Tên gọi “Cleisostoma” xuất phát từ tiếng Hy Lạp, nghĩa là “miệng đóng kín” - nói đến hình dáng đặc biệt của hoa với phần cựa bị khép lại, chỉ hé ra một chút. 

👉 Cleisostoma không chỉ thu hút vì vẻ ngoài thanh mảnh và đáng yêu, mà còn bởi cơ chế “gài bẫy” côn trùng thông minh, khiến giới chơi lan và các nhà nghiên cứu đều cảm thấy thích thú!

(Nguồn: orchidspecies)

Coelogyne Lindley 1821

Coelogyne là một chi lan rất phong phú với hơn 205 loài được biết đến. Các loài trong chi này phân bố rất rộng, từ những nơi nóng ẩm ở Đông Nam Á đến vùng khí hậu lạnh hơn như các vùng núi ở châu Á. Nhờ vậy, loài lan này có hình dạng rất đa dạng và yêu cầu chăm sóc cũng khác nhau tùy theo xuất xứ của từng loài.

Tùy khí hậu, cách trồng sẽ khác: Những loài ưa ấm có thể sinh trưởng quanh năm, không cần “nghỉ đông”. Ngược lại, những loài sống ở vùng lạnh lại cần một mùa khô mát vào mùa đông để phát triển tốt – giống như “ngủ đông” tạm thời để hồi phục.

Đặc điểm cây: Cây mọc thành cụm, có thân giả (pseudobulb) nằm sát hoặc cách nhau trên thân rễ bò (rhizome). Mỗi thân giả thường có 1 - 2 lá lớn, mềm mại, xếp nếp nhẹ như quạt giấy. Cụm hoa mọc lên từ đỉnh của thân giả hoặc từ chồi non mới mọc ra, thường rất nổi bật và thu hút. Hoa thường có cánh môi chia 3 thùy, trong đó thùy giữa to, xoè rộng, có các đường gờ nổi, nhiều khi có lông nhỏ hoặc răng cưa rất độc đáo. Trụ nhị (bộ phận sinh sản) khá dài, có một phần cong bao lấy nhụy rỗng bên dưới - chính đặc điểm này tạo nên tên gọi “Coelogyne”, nghĩa là “có trụ rỗng phía trước” (từ tiếng Hy Lạp). Hệ sinh sản gồm 4 khối phấn, chia thành 2 cặp, gắn với một bộ phận nhỏ có hai thùy giống như đôi cánh.

👉 Với vẻ đẹp độc đáo, hoa nổi bật và sự thích nghi đa dạng, Coelogyne là một trong những chi lan hấp dẫn cả về hình dáng lẫn cách chăm sóc – rất đáng để khám phá và sưu tầm!

(Nguồn: orchidspecies.com)

Cymbidium Swartz 1799

Cymbidium – còn gọi là lan kiếm, thuộc phân họ Epidendroideae, tông Cymbidieae, phân tông Cymbidiinae, gồm khoảng 86 loài phân bố rộng khắp châu Á và các đảo Thái Bình Dương. Chi lan này có thể chia thành 3 nhóm chính, tương ứng với vùng khí hậu sinh trưởng:

• Nhóm thứ nhất: Gồm các loài hoa lớn, mọc ở dãy Himalaya và vùng cao nguyên Trung Quốc, cần thời kỳ lạnh rõ rệt vào mùa đông mới kích thích ra hoa.

• Nhóm thứ hai: Sống tốt trong nhiệt độ mát đến trung bình quanh năm, không cần nhiệt độ lạnh đột ngột để ra hoa, rất phù hợp với điều kiện trồng lan trong nhà kính hoặc nhà lưới ôn hòa.

• Nhóm thứ ba: Là những loài nhiệt đới, ưa ấm quanh năm, thích hợp với khí hậu miền Nam Việt Nam. Vì hoa buông rủ xuống, chúng thường được trồng trong giỏ treo để tôn lên vẻ đẹp tự nhiên.

Hoa Cymbidium thường lớn, nổi bật, có hình dáng duyên dáng và kiêu sa. Cấu trúc hoa gồm: Cánh đài và cánh hoa mọc tự do, có thể xòe rộng hoặc dựng đứng. Cánh môi (labellum) ba thùy, không có cuống, phần thùy giữa cong ngược về phía sau, và trên mặt có từ 1 - 3 gờ nổi (có thể trơn hoặc phủ lông mịn). Trụ nhị (column) kéo dài, phía trên mang 2 khối phấn có rãnh sâu hoặc 4 khối nhỏ hình cầu hoặc hình tháp, gắn với viscidium rộng qua một cuống ngắn (caudicle).

👉 Với vẻ đẹp bền bỉ, hương thơm thanh khiết, và sự thích nghi đa dạng với môi trường, Cymbidium là một trong những chi lan được yêu thích nhất từ giới sưu tầm đến người trồng cảnh. Một chậu lan Cymbidium rực rỡ trong mùa đông không chỉ mang lại sắc xuân mà còn là biểu tượng của sự thanh lịch và may mắn.

(Nguồn: orchidspecies.com)