Nếu tính về lịch sử, có lẽ loài lan này là 1 trong những loài hoa, loài lan được chơi lâu nhất, có khi tính đơn vị nghìn năm. Nó được nâng tầm lên thành 1 nghệ thuật chơi, chăm, thưởng hoa với những tiêu chuẩn cụ thể cả về hoa, về lá. Câu nói nổi tiếng: " Vua chơi lan, quan chơi trà"  là để chỉ về loài lan này đã chứng minh được lịch sử dài và huy hoàng của chúng.

Tên thường gọi là Mặc lan, chắc là do màu cánh đen như mực của nó, cũng có khi nó được gọi với cái tên là Cỏ thơm, vì hương thơm dịu dàng dễ chịu của nó. 

Cymbidium sinense, chính bởi sự phổ dụng của 1 loài hoa lan ở đất nước Trung Quốc, mà được đặt tên đúng dịch ra là lan Kiếm Trung Quốc. Tuy nhiên, nó phân bố từ phía nam Trung Quốc đến hết Đông Nam Á.  Ở Việt Nam, trên những dãy núi đá vôi phía bắc, ở những cánh rừng thường xanh phía nam, ở những nơi cao và lạnh, mọc trên lớp mùn của nền rừng, loài lan này thường nở những bông hoa màu nâu đen vào mùa xuân. Vì thế, chúng được coi là dấu hiệu đón xuân về của những người chơi lan tài tử, theo lối cổ của cha ông. Một chậu lan với những chiếc lá như những lưỡi kiếm cong vút, với cần hoa thẳng tắp, vươn lên khỏi tàn lá, nở mãn khai đúng giao thừa, đó là sự tự hào của những người chơi lan kiếm vậy.

Ngày nay, vẫn có những nghệ nhân chỉ trồng lan kiếm, không những là Mặc lan, còn có những loài lan với những cái tên rất đẹp như Tố Tâm, Tứ Thời, Thanh Ngọc, Đại Kiều... có thể là Cymbidium sinense, cũng có thể là những loài khác. Chủ yếu họ là những người tiếp nối truyền thống của người xưa, thường là ở miền Bắc hoặc bắc Miền Trung. Miền Nam, do đặc điểm khí hậu, nên những cây lan kiếm ít ra hoa hơn, nhưng cũng đã có những người chơi mới, chăm chút những cây lan vương giả khó tính này.

Năm nay tiết Xuân miền Nam lạnh, nên những cây Mặc lan nhà mình nhiều hoa, có hoa trưng tết, mặc dù mình không phải là người chơi lan như những nghệ nhân đất Bắc. Nhưng mong rằng, thú chơi tao nhã này sẽ được truyền mãi đến tương lai xa hơn, để hương thơm đòng đòng lúa sẽ vương vấn mãi bên chén trà xanh trong đêm Giao thừa se lạnh.

Và đầu Xuân mới, chúc các bạn lan của mình mãi sống với đam mê, chúc những người mình biết sẽ có một năm mới đủ đầy, như bông Mặc lan mãn khai đêm Giao thừa!

Theo: Nguyễn Văn Cảnh