1. Cây lan mà hiện nay các bạn vẫn thấy người bán nói là hàng rừng Việt Nam, hàng bóc rừng Lào, hàng Myanmar với hàng chục ký thậm chí hàng trăm ký… Khi quan sát ta thấy giả hành mập mạp (cỡ ngón tay út đến ngón tay cái), gốc giả hành rất to mập và chắc chăn, gốc thường là to ngang bằng so với khúc giữa. Trên giả hành có 1 lớp vỏ lụa màu trắng bao phủ. Hoa tím từ nhạt tới đậm tùy vùng miền, hoa thường là nhỏ xinh 2-4cm, cánh bóng sáp, mùi thơm nhẹ nhàng thoang thoảng, lưỡi có nhiều lông tơ. Giả hành dài từ 20-50cm, khoảng cách giữa các đốt khá ngắn….

Cây này nhà buôn và người chơi thì gọi là Trầm Rừng, Giáo Sư Phạm Hoàng Hộ đặt tên là Hoàng Thảo Song Hồng, tác giả Trần Hợp đặt tên là Hoàng Thảo Tím Hồng. Một số sách còn gọi là giả hạc thân ngắn, giả hạc lùn…

Tên khoa học: Dendrobium parishii

Tôi dám tin chắc rằng đa số chúng ta gọi em ấy là Trầm Tím hoặc Trầm Rừng, nhưng không có sách nào gọi như thế cả. Theo tôi, chúng ta cứ gọi là Trầm Rừng đi. Sau này chúng ta sẽ kiến nghị trong 1 hội thảo khoa học nào đó và thống nhất lại một cái tên này. Tôi thấy tên Song Hồng và tên Tím Hồng không mấy ai dùng.

2. Nếu bạn đem lai giống giữa một cây Trầm Rừng (Dendrobium parishii) với một cây Giả Hạc (ngoài bắc gọi là Phi Điệp Tím – Dendrobium anosmum) thì sẽ tạo ra cây TRẦM TÍM

Tên khoa học: Dendrobium nestor

Do mặt hoa của bố và mẹ đều rất đa dạng (hàng trăm mặt hoa) nên khi lai tạo sẽ tạo ra rất nhiều tổ hợp độc đáo. Nhưng nhìn chung thì cây Trầm Tím (Dendrobium nestor) này giả hành mập hơn giả hạc và gầy (ốm) hơn trầm rừng. Giả hành có xu hướng đứng chứ không ngả và thòng như giả hạc, kích thước bông lớn hơn trầm rừng và nhìn chung thì nhỏ hơn bông giả hạc (tùy vùng miền). Giả hành dài 60-100cm (giả hạc thì trung bình 80-150cm).

3. Hiện nay người ta lai tạo giữa các giống trầm với nhau để tạo ra các giống trầm mới, hoặc lai các giống trầm với các giống giả hạc để tạo thêm rất nhiều giống khác, ví dụ thị trường hiện nay có Trầm Hawaii, Trầm Rồng Đỏ, Siêu Trầm, Trầm Hồng Long, Trầm Thái, Trầm Đài…. Bên cạnh đó còn có các gống trầm đột biến….

NHƯNG dù có là em nào đi chăng nữa thì kỹ thuật trồng và chăm sóc cũng vẫn như sau:

KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC

1. Thời điểm ghép

Thời điểm ghép tốt nhất, ít hại cây nhất chính là thời điểm em nó đang ngủ. Nghĩa là từ khi trụi hết lá cho tới khi mầm ở gốc chuẩn bị nảy lên.

Thường thì từ tháng 11 âm lịch cho tới tháng 2,3 âm lịch năm sau đều là thời điểm tốt để ghép. Tuy nhiên khi bộ rễ của mầm đã và đang hoàn thiện, bạn ghép vẫn được nhưng cây nhất định sẽ bị chột (đứng khựng lại).

Có nhiều bạn hỏi tôi sao bạn ấy mua 1 giề Trầm về ghép từ tháng 8 năm trước mà cho tới tháng 2 năm sau còn chưa ra rễ? Chưa bám vào giá thể? Đơn giản vì khi khai thác về, bộ rễ của cây con đã hoàn thiện, nó sẽ không hoặc rất ít mọc thêm nữa. Việc của bạn là tiếp tục chờ mầm mọc ra và rễ mới sẽ mọc ra từ mầm.

2. Giá thể

Đối với Trầm, tôi đã thực tế thử nghiệm qua rất rất nhiều loại giá thể và tôi thấy như thế này:

– Lũa: Bạn sẽ có 1 tác phẩm nghệ thuật Trầm Mini trên Lũa, lan phát triển tốt nhưng chậm chạp và khó lòng mập và dài được (trừ khi phân và tiểu khí hậu thật tốt). Đặc biệt bộ rễ rất khỏe và nhiều.

– Gỗ vú sữa, dẻ, vải, nhãn: Cây sinh trưởng và phát triển không khác trên lũa là mấy.

– Chậu: Nếu chất trồng là than thì khá kém, nhưng chất trồng là vỏ thông vụn thì cây lên tốt hơn lũa, mập mạp và khá dài.

Nhưng nếu trong chậu bạn nhét dớn vụn hoặc dớn cù lần, dớn xốp tổ quạ xé vụn…. thì cây lan của bạn có thể nói là phát triển khủng khiếp.

Bạn nên trồng chậu kích thước vừa phải, đừng quá to vì rễ nó thích được bó. Rễ nào phi ra ngoài, bạn nên cắt hoặc vắt vào trong chậu.

Tôi đã thử so sánh như thế này: hai mầm Trầm Rừng mọc cùng thời gian trên hai giả hành mẹ đều nhau 20cm. Trồng 1 em lên bảng vú sữa và 1 em vào chậu đất nhét dớn cù lần và dớn sợi vụn.

Sau 7 tháng chăm bón với chế độ tưới và phân bón đầy đủ như nhau. Giả hành trên gỗ dài 40cm, to cỡ ngón tay đeo nhẫn; giả hành trên chậu dài 70cm, nặng gần nửa ký và to hơn ngón tay cái. Giá cả chênh nhau 2 lần các bạn ạ!

Và cuối cùng tôi thấy rằng ghép lên khúc dớn khoanh hoặc dớn bảng là dễ chăm bón nhất và cây phát triển ổn định nhất! Và cũng rất dễ đóng hàng đi xa.

Cách ghép như thế nào thì mời các bạn xem hình nhé. Trong hình tôi có chia sẻ gần chục kiểu ghép khác nhau để tùy bạn chọn lựa.

Sau bài Long Tu và Hoàng Thảo Vôi, lại có hơn hai chục bạn hỏi tôi có bán dớn không, mỗi lần như vậy lại phải copy đường link của công ty sản xuất dớn và vỏ thông dán vào tin nhắn, thật mất công quá. Vì vậy bạn nào muốn mua dớn bảng, dớn cục, dớn khoanh, dớn vụn, dớn nguyên cả cây hoặc vỏ thông các kích cỡ… thì làm ơn liên hệ anh Thái Dũng 0932617079 nick facebook Vỏ Cây Thông. Mối uy tín tôi mới dám chia sẻ, chia sẻ mối không uy tín chẳng khác nào lấy đá đập chân mình.

Sở dĩ tôi giới thiệu chỗ anh ấy với các bạn vì nguồn dớn mỗi tháng hơn 10.000 bảng và mấy chục ngàn bịch vỏ thông anh ấy có thể đảm bảo được. Các bạn cũng biết mỗi bài tôi viết cũng từ 500-2000 lượt chia sẻ nên nếu giới thiệu các bạn mối nhỏ một hai ngàn bảng lo không xong thì lại mang tiếng thêm ra.

3. Xử lý giống

Bước 1: Chia giống

Với 1 giề lan gồm nhiều giả hành, nếu để cả giề và ghép vào giá thể luôn thì chỉ có 1-2 mầm non được mọc lên, như vậy rất phí giống.

Bạn nên nhẹ nhàng tách riêng từng giả hành ra, chú ý quan sát để khỏi cắt vào mắt ngủ còn lại dưới gốc. Riêng gả hành 1 và 2 tuổi bạn nên để dính vào nhau, như vậy sẽ đảm bảo nguồn chất dinh dưỡng đầy đủ nhất cho giả hành con sau này. Còn đối với giả hành 3,4,5,6 tuổi thì bạn nên tách từng cọng ra.

Dụng cụ để tách nên thật sắc, mỏng như dao dọc giấy, dao mổ.

Sau khi tách riêng ra rồi, lúc này bạn mới bắt đầu tỉa rễ già đi, nói chung là để lại 2cm rễ để bắn ghim còn lại cắt cụt bỏ hết. Nhớ là tách xong mới cắt rễ! SOI HÌNH NHÉ BẠN!

Bước 2: Ngâm

Pha 1 chậu Physan 20 nồng độ 1ml/1 lít nước hoặc 1 chậu Benkona 2ml/1lít nước sau đó cho toàn bộ lan giống vào ngâm 5-10 phút.

Vớt ra để ráo vài tiếng.

Tiếp tục ngâm B1+Atonik (nồng độ như trên bao bì trong 30 phút) (Atonik dùng vài lần thôi, không nên lạm dụng). Đó là cách ngày trước tôi làm vậy. Bây giờ tôi không dùng B1+Atonik nữa mà hoàn toàn chuyển sang dùng chế phẩm Hùng Nguyễn.

Pha 1ml chế phẩm Hùng Nguyễn (khoảng 20 giọt) với 1 lít nước và ngâm lan vào đó 2 tiếng. Sau đó vớt ra để ráo và ghép liền lên dớn hoặc gỗ, lũa.

Nói chung là ngâm chế phẩm lâu như vậy rất có lợi. Thứ nhất là bổ sung dinh dưỡng cho lan. Thứ nhì là bổ sung nước cho giả hành vì khi khai thác về và trong quá trình mùa khô, giả hành tóp teo lại mất rồi. Bạn đừng sợ ngâm 1-2 tiếng thì sẽ làm nhũn mất lan của bạn. Vì cá nhân tôi có vài lần ngâm 3-4 tiếng mà bỏ ra để ráo trồng vẫn lên đều tăm tắp.

Lưu ý rằng khi mua lan không đúng mùa ghép, thì hiệu quả của chế phẩm hay bất kỳ thuốc kích thích nào có bán ngoài thị trường đều bị giảm hiệu quả đi đáng kể. Bạn nên nhớ rằng một sản phẩm dù tuyệt vời thì cũng cần phải có các điều kiện khác kết hợp vào. Ví dụ bạn dùng chế phẩm khi nhiệt độ dưới 15 độ C thì chắc chắn hiệu quả sẽ rất kém, thậm chí nhiệt độ xuống dưới 10 độ C thì hầu như bạn sẽ không thấy có hiệu quả gì. Dĩ nhiên ý tôi ở đây là dùng mắt thường để nhìn, còn trên thực tế thì dù nhiệt độ giảm xuống nhưng nếu có 1 chút chế phẩm thì cây vẫn khỏe hơn, ít bệnh tật hơn.

Điều kiện tiếp theo đó là tuổi của giả hành, ví dụ cây vừa ngủ bạn không đợi cho nó ngủ được 40-50 ngày mà muốn đánh thức ngay và luôn thì hiệu quả rõ ràng kém. Chơi lan, bạn nên tuân thủ theo đặc tính sinh lý của cây, thuận theo điều đó để có những TRỢ LỰC cho em nó như phân và thuốc…. Tuổi càng cao thì khả năng đẻ càng kém và hiệu quả của chế phẩm càng thấp. Bù lại bạn phải tăng liều lên 1 chút.

Bước 3: Ghép, treo.

Bắn ghim hoặc găm phần rễ vào bảng dớn hoặc bảng gỗ thật chẵc chắn.

Bạn nên tách riêng giả hành tơ với giả hành tơ ghép chung 1 bảng, giả hành già 1 bảng. Nói chung là cùng tuổi ghép 1 bảng. Nhớ là mắt ngủ phải hướng ra ngoài và hạn chế dùng càng ít sắt thép được thì càng tốt!

Giả hành dài ghép chung với dài vào 1 giò, ngắn ghép chung ngắn cho có sự đồng đều và khi nở được đều.

Bạn cần phải xử lý dớn chuẩn như trong bài GIÁ THỂ DỚN GHÉP LAN nhé.

Bạn cũng có thể trồng vào chậu với vỏ thông hoặc dớn giống như ở nước ngoài, rất đẹp bạn ạ!

Tôi thấy nếu bạn kiểm soát bệnh tật trên lan kém, giàn với tiểu khí hậu tệ hại và việc tưới lan không được đều đặn, thì bạn nên trồng lan vào chậu với vỏ thông vụn hoặc dớn sợi băm nhỏ.

Trồng trong chậu thì việc bón phân sẽ dễ dàng hơn, khi lan cao lên bạn có thể lấy dây mềm đỡ cọng lan khỏi gập hoặc vặn ngắn bớt 1 sợi móc lại làm nghiêng cái chậu đi là xong.

Trồng lan thân thòng nói chung trên trụ dớn hoặc bảng dớn là nhanh nhất, đơn giản nhất và dễ nhất. Bạn chỉ cần 2-3 cọng dây thép ngắn 8cm uốn thành chữ U và gắn cố định rễ lan, giả hành lên cục dớn là xong.

Sau khi ghép bạn nên treo lên giàn luôn. Cho ăn nắng 60-70% luôn (Nghĩa là 1 lớp lưới xanh đen của Thái). Nếu bạn ở đồng bằng xứ nóng thì gốc lan cách lưới ít nhất 1,5m, nếu vùng cao mát mẻ thì cách lưới ít nhất 1,2m. Tóm lại là càng xa lưới thì càng tốt.

Tôi thấy nếu để lan cách mặt đất 50cm, cách lưới 2,5-3m, bên dưới đào hào đổ nước thì cây lan sẽ phát triển là tốt nhất!

4. Phân bón

– Cứ 1 tuần phun chế phẩm Hùng Nguyễn 1 lần nồng độ 1ml/1 lít (20 giọt) hoặc B1+Atonik. Lưu ý: Atonik chỉ dùng cho chi lan có giả hành mọng nước là có hiệu quả, còn các chi đơn thân… thì hiệu quả thấp. Bên cạnh đó lạm dụng Atonik sẽ có nhiều tác dụng không tốt về sau.

– 7-10 ngày phun 30-10-10 TE hoặc 20-20-20 TE 1 lần.

– Sau khi mầm non ra rễ dài được 5cm, gắn phân chì (xám, tan chậm) và nửa tháng phun trung lượng và vi lượng 1 lần.

– Khoảng tám tháng tuổi phun 6-30-30 TE 3-4 lần, 10 ngày 1 lần.

– Sau đó tới tháng tuổi thứ 9 cắt nước hoàn toàn, cho em nó rụng trụi hết lá và cứ để như vậy cho tới giữa tháng tuổi thứ 11 bạn hãy tưới thật đẫm vào gốc, ngày 1-3 lần tùy giá thể và chờ hoa, sau 10-20 ngày xuất hiện nụ hoa, nếu nụ to thì để ở nơi mát và giảm tưới nước, còn nụ nhỏ tăng ánh sáng và nước tưới (đấy là trường hợp căn nở tết, còn nếu không thì cứ tưới và cho ăn nắng bình thường).

Bạn có thể dùng phân chuồng như trâu, bò, dê, gà, heo…. Cách xử lý và cách dùng tôi đã trình bày trong bài 6 – PHÂN CHO LAN. Mời bạn đọc lại, vì nếu bón phân sai cách, hậu quả rất lớn. Bên cạnh đó ủ phân sai cách, hậu quả còn lớn hơn.

5. Căn hoa nở Tết

Thường thì Lan Trầm nở muộn tết 1-2-3 tháng tùy vùng miền, nhiệt độ và độ ẩm… Vùng nào mà mùa đông lạnh, đầu xuân vẫn lạnh thì phải giữa mùa xuân hoặc cuối xuân lan mới đua nở.

Vấn đề nở muộn tết không phải do nhiệt độ lạnh quá, mà nguyên nhân là do năm ngoái em nó đẻ muộn thôi. Nếu 1 giả hành đẻ tháng 2 thì tháng 2 sang năm nở hoa là đúng rồi. Nếu bạn muốn có hoa tết sang năm thì bạn phải chuẩn bị trước đó gần 2 năm.

Nếu mùa đông quá lạnh và tối, lan không thể nảy mầm được, thì bạn có thể khắc phục bằng cách thắp đèn vào giữa tháng 11 âm lịch, tưới nước ấm 25-28 độ C, nên tưới giữa trưa khi mà thời điểm nhiệt độ cao nhất. Làm sao cho đầu tháng 1 âm lịch mầm bật dậy là khả năng sang năm bạn có hoa chơi tết. Phun chế phẩm HÙNG NGUYỄN 5 ngày 1 lần vào gốc để kích thích.

Nếu tới tận tháng 4 mầm mới mọc ra, thì bạn không nên hy vọng gì em nó sẽ nở đúng tết. Kỹ thuật tăng nhiệt, tăng ánh sáng, tưới nước ấm này áp dụng cho hầu hết các loại lan. Thậm chí bạn muốn biến giả hạc hè thành giả hạc xuân cũng được. Vấn đề là bạn cần phải có thời gian 2 năm trở lên, sự kiên trì, sự đều đặn và giàn phải chuẩn, che chắn gió lùa vào mùa đông lạnh, độ ẩm mùa thu và đông phải thật cao với hệ thống hào nước chằng chịt.

Trong miền nam thì đơn giản hơn nhiều, vì nhiệt độ khá ổn định, duy chỉ có độ ẩm là khác. Cuối mùa khô là thời điểm lan ngủ sâu nhất, vì độ ẩm không khí rất thấp, một vài tháng không một giọt mưa là bình thường. Vì thế cứ giữa trưa nắng tháng 11 âm bạn tưới gốc thật đẫm vào, mầm gốc bung lên trước tết thì chắc rằng sang măm bạn sẽ có trầm chơi tết.

Nếu tưới bằng nước lạnh như nhiệt độ không khí hoặc tưới tối hoặc sáng sớm thì sự sốc nước sẽ kém hơn.

Ngoài ra bạn còn phải căn năm nhuận năm tết sớm hoặc tết muộn nữa nhé. Nếu làm theo cách tôi chỉ mà năm có 13 tháng thì cũng vẫn thua.

6. Thuốc phòng trừ sâu bệnh

– Cứ 20 ngày phun Movento và Pesieu 1 lần để phòng nhện đỏ, rầy, rệp, bọ trĩ…

– Cứ 15 – 30 ngày 1 lần pha chung thuốc trừ nấm và vi khuẩn phun phòng 1 lần. Nếu trời mưa nhiều thì 7 ngày 1 lần.

Thuốc nấm gồm: RidomilGold, Antracol, Aliette, TopsinM…

Thuốc vi khuẩn gồm: Kasumin, Poner, Starner, Physan…

Cứ 1 nấm 1 khuẩn pha chung là được. Còn khi lan bị bệnh rồi mới trị, thì đề nghị các bạn đọc lại bài 27, 28, 29.

Nếu mua thuốc theo tên mà không được, bạn hãy đọc bài 28 để ghi tên hoạt chất trong thuốc đó ra và đi mua thuốc dựa trên hoạt chất.

Cá nhân tôi bây giờ phòng bệnh cho lan bằng Nano Bạc, Nano Đồng, Agrifos 400. Cứ 15-20 ngày tôi phun 1 lần. Ví dụ tuần 1 dùng nano Bạc, tuần 2 dùng nano đồng, tuần 3 dùng Agrifos 400. Nhiệt độ trong ngày trên 33 độ thì không phun. Quá trình cứ lặp lại như vậy là quá đủ!

Nguyễn Ngọc Hà – Liên Nghĩa, Đức Trọng, Lâm Đồng